Zarflar(BELİRTEÇLER)

Zarflar; fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların ve kendi türünden sözcüklerin durumunu, yerini ve yönünü, zamanını belirten kelimelerdir.

• Seni düşündüm dün gece.
• Dışarı çıkmanın bence tam vaktidir.
• Elindeki suyu bir dikişte içti.
• Ne zaman görüşmeyi düşünüyorsunuz onunla?
• Elindeki zarfları dağıtarak yanıma geldi.

Uyarı: Zarflar ve sıfatlar genellikle karıştırılmaktadır. Oysa bu iki tür arasındaki ayrım çok nettir. Sıfatlar, isim ya da direkt olarak zamirle ilgilidir. Zarfların ise ilgili olduğu konular genellikle fiil veya fiilimsilerdir.

Örnek:
Akıllı insanların dünyaya katkısı daima fazladır.
sıfat       isim
Bu aralar çok akıllı davranıyor.
                       zarf     fiil

Zarf Çeşitleri

• Durum / Niteleme Zarfları
• Yer-Yön Zarfları
• Zaman Zarfları
• Miktar Zarfları
• Soru Zarfları

A. ZARF ÇEŞİTLERİ

1. DURUM / NİTELEME ZARFLARI

Niteleme zarfları, fiil ya da fiilimsileri belirterek onların “nasıl” gerçekleştiklerine dair bir bilgi verir.
Fiil ya da fiilimsiye sorulan “Nasıl?” sorusuna cevap verir.

• Usulca yürüyorum uzaklara doğru.
• Hatıralar sinsice sarmış dört bir yanımızı.
• Güllerin içinden canım, koşarak koşarak gel bana.

NOT 1: Kesinlik veya ihtimal bildiren kelimeler de durum/niteleme zarfı kabul edilir.

• Elbet bir gün buluşacağız.
• Seni ben asla unutmayacağım.
• Galiba kendimi yitiriyorum ben.
• Belki üstümüzden bir kuş geçer.

NOT 2: Niteleme sıfatları ile niteleme zarfları sıkça karıştırıldığı için soru bankaları ve ÖSYM bu soru tipi üzerinde durmaktadır. Niteleme sıfatları da niteleme zarfları da nasıl sorusuna cevap verir ancak biri fiil ya da fiilimsiye gelirken diğeri isim ya da zamirlere gelir.

• Seni sevmek güzel şey. (Nasıl şey:  sıfat)
• Güzel düşlüyorum geleceğimi. (Nasıl düşlüyorum: zarf)

NOT 3: Niteleme belirteçleri, fiilin önünde olmak zorunda değildir.

Yitiririm aklımı yavaş yavaş uzaklarda.
    fiil                       zarf

2. YER-YÖN ZARFLARI

Eylemin ya da eylemsinin ne yöne doğru gerçekleştiğini ya da gerçekleşeceğini belirten zarflardır.
“Nere?” sorusuna cevap verir.

İçeri, dışarı, ileri, geri, öte, beri gibi sözcükler yer yön zarfı olarak kullanılır.

• Aşağı in de beni biraz bekle orada.
• Az önce dışarı çıktığını söylediler.

NOT 1: Yer-yön zarfları çekim eki aldıklarında zarf özelliklerini yitirerek “isim” olurlar.

• Geriye dönmemi bekleme artık.
• Biraz geride bekle beni.

NOT 2:  Aşağı, yukarı vb. sözcükler sıfat görevli olabilir. Zarf ile karıştırılmamalıdır.
Dün onu aşağı mahallede görmüşler.
                 sıfat       isim
“Yukarı bak!” diye bağırdı.
   zarf     fiil

3. ZAMAN ZARFLARI

Fiil ya da fiilimsilerin gerçekleştiği, gerçekleşeceği zamanı bildiren zarf çeşididir.
“Ne zaman?” sorusuna cevap verir.

• Seninle yarın görüşelim bence.
• Bir kedi gördüm az önce.
• Gelecek sene bu program yeniden düzenlenecektir.

NOT 1: Zaman zarfları çekim eki alırsa zarf görevinden uzaklaşırlar.

• Bu işin yarınını görecek o arkadaş.

NOT 2: Sabah, akşam gibi kelimeler “özne” görevi üstlenirse isim olurlar.

• Akşam, ruhumun güneşe yansımasıdır.
• Sabah, anımsatan vakittir seni bana.

NOT 3: Yazın, kışın; yazları, kışları gibi kelimeler kullanıldığı yere göre zarf ya da isim görevinde olabilir.

Yazın yakıcılığını unutamam hiçbir zaman.
İsim
Onunla yazın görüştük.
               zarf
Kışları soğuk olur buralar.
  zarf
Kışları anımsar gönlüm her yaz.
  isim

4. MİKTAR ZARFLARI

Fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların ya da kendi türünden sözcüklerin miktarını, derecesini bildiren zarflardır.
"Ne kadar?” sorusuna cevap verirler.
En, pek, çok, daha gibi kelimeler sıkça tercih edilen miktar zarflarıdır.

• Bugünlerde çok konuşuyoruz onunla.
• Azıcık iyileşmiş sanırım kardeşi.
• Bu kadar çalışmaya bu sonuç olmamalıydı.

NOT 1: En, pek, çok, daha vb. kelimeler zarfların önüne gelerek derecelendirme ya da üstünlük zarfı olabilir.

En     hızlı   yürüyen kişi oydu.
Zarf   zarf   fiilimsi (Ne kadar hızlı? En hızlı)
Çok dertli görünüyorsun bu ara.
Zarf  zarf        fiil (Ne kadar dertli? Çok dertli)

NOT 2: En, pek, çok, daha vb. kelimeler sıfatların önüne gelebilir.

Bugünler en güzel günlerim benim.
             zarf  sıfat  isim (Ne kadar güzel? En güzel?

NOT 3: Çok vb. kelimeler ismin önüne gelirse sıfat görevi kazanır.

Çok para, insana zarar getirir.
Sıfat isim
Sen bu ara çok gülüyorsun.
                 zarf     fiil

5. SORU ZARFLARI

Fiil ya da fiilimsileri soru yoluyla belirten kelimelere denir.
“Ne, nasıl, ne kadar, ne zaman, niye, neden, niçin…”

• Sana nasıl davranacaklar peki?
• Onunla en son ne zaman görüştünüz?
• Neden böyle davranıyorsun?

NOT 1: “Ne?” sorusu kullanıldığı yere göre tür değiştirir.

• Sana ne demeli peki? (Zamir)
• Ne ağlar durursun be çocuk? (Niye anlamında = Zarf)
• Ne yönden gittiler? (İsmin önünde ve hangi anlamında= sıfat)
• Ne zor sorular bunlar. (Sıfatın önünde ve çok anlamında = zarf)
• Ne yardan ne serden. (Ne…ne tekrarlı bağlacı)

NOT 2: “Nasıl?” sorusu ismin önüne gelirse sıfat, fiilin ya da fiilimsinin önüne gelirse zarf olur.

• Nasıl kitaplar istemiş senden? (Sıfat)
• Nasıl konuşursun benimle böyle? (Zarf)

NOT 3: Soru anlamı zarfla sağlanmıştır sorularında cümle içerisinde “mı, mi” soru edatı varsa o şık elenmelidir. Çünkü soru anlamını “mı, mi” varsa edat sağlar.

B. YAPISINA GÖRE ZARFLAR

1. BASİT ZARFLAR

Yapım eki almamış ve en az iki kelimeden oluşmamış zarflardır.

Seninle akşam konuşmak istiyor.
Tür: Zarf
Yapı: Basit

Bu aralar iyi gülüyorsun.
Tür: Zarf
Yapı: Basit

2. TÜREMİŞ ZARFLAR

Yapım eki almış ve en az iki kelimeden oluşmamış zarflardır.

Hiç sabırlı davranmıyorsun.
Tür: Zarf
Yapı: Sabır+lı = Türemiş

Seninle kışın görüşmüşler.
Tür: Zarf
Yapı: Kış+ın = Türemiş

Korkarak dışarı çıktığını söylediler.
Tür: Zarf
Yapı: Kork-arak = Türemiş

3. BİRLEŞİK ZARFLAR

En az iki kelimeden oluşmuş zarflardır.

Bana bunu nasıl yaparsın sen?
Tür: Zarf
Yapı: Ne+asıl = Birleşik

Niçin böyle konuşuyorsun?
Tür: Zarf
Yapı: Ne + için = Birleşik

4. ÖBEKLEŞMİŞ ZARFLAR

Birden fazla kelimenin farklı şekillerle bir araya gelerek oluşturduğu zarflardır.
İki kapılı bir handa gidiyorum gündüz gece.Onunla öğleden sonra görüştük.

edebiyatveturkce.com